نخستین کسی که به تعلیم و راهنمایی امیرالمؤمنان علی (ع) به پژوهش و تحقیق درباره ی زبان عربی و صرف و نحو آن پرداخت، ابوالاسود دوئلی بود که به کوشش وی مکتب علمی بصره به وجود آمد و سیبویه دانشمند بلندپایه ی ایرانی ( متوفی 183-180 هجری) اثر مشهور خود را به نام الکتاب در صرف و نحو عربی در همین مکتب تألیف کرد.
مکتب بصره پس از تحولات و دگرگونیها، جای خود را به مکتب علمی کوفه داد و علی بن حمزه کسائی (متوفی 189 هجری) یکی از نامدارترین دانشمندان این مکتب به شمار میآید .
خَردک خُردک ،علم تجوید و قرائت و دیگرعلوم ادبی (بلاغت و عروض و قافیه و شعر...) و زبانی (خط و الفاظ ولغت و صرف و نحو...) در قلمرو زبان عربی یکی از رشتههای مهم تحقیقات در تمدن اسلام به شمار آمد که ایرانیان در بنیاد آن نقش بسیار برجسته ای داشتند .
پس ،تو را ای کهن بوم وبر
دوست دارم !