توجّه: پاسخ‌ها نمونه وار تدوین شد. شما همکاران گرامی می‌توانید با ورزش‌های ذهنی و تاملات بیش‌تر و دقیق‌تر خویش در گم گوشه‌های متن، نکات فراوانی را استخراج کنید؛ امّا آن چه مهم است رعایت اهداف برنامه‌ی درسی و ذائقه و نیاز دانش آموزان است؛ بنابراین، دانش های گرانبار خویش را نزد خود، سر به مُهر، نگاه دارید تا وقت آن در آید. شاید این کار، گستاخی به توان علمی همکاران و دلبندانم در همه جای ایران و جهان، انگاشته شود؛ امّا هدف ما تنها تلاش برای ایجاد آرامش و کمک به همگرایی و همصدایی است. از این پس به فراخور پیشرفت کار، درس ها را یک به یک، در پی هم خواهیم نگاشت.
درنگی در خودارزیابی‌های درس چهارم علوم و فنون پایه ی دهم
1- الف: دو ویژگی زبانی: کاربرد«ی» استمرار به جای «می» در پایان فعل؛ مانند «پنداشتی و افتادی»؛
- کوتاهی و قابل فهم بودن جمله ها.
-به کارگیری« اندر» به جای « در »؛
ب) تفاوت در شیوه‌ی گفتار و رعایت اصل بلاغت کلام و توجّه به حال مخاطب و موقعیت سخن است. سنجیده گویی یکی را بر صدر نشاند و نسنجیده گویی دیگری را بر زمین خواباند.
2- قلمرو ادبی:
- شبکه معنایی میان «آب، گل، لگد و سرشتن»؛
- کنایه: «شرط چیزی را به جا آوردن»، «آب و گل مرا چنین سرشته اند»، « آب و گل تو لگد کم خورده است».
- تضاد: ادب و بی ادبی.
- ضرب المثل: «آب و گِل تو را نیکو می‌داشته‌اند اما لگد کم خورده است» برای بیان مفهوم: تربیت صحیح نشدن؛ که البته به طنز و تمسخر هم آمیخته است.
قلمرو فکری:
در این حکایت، نگرش اندرزی- تعلیمی حاکم است و نویسنده برای بیان مقصود خود «توجّه به تربیت صحیح» نکته‌ای را یادآور می‌شود که خداوند اصل و سرشت نیکو به انسان می‌دهد، منتهی باید آن را خوب پرورش داد. نویسنده، این مفهوم را با چاشنی طنز، بازگو کرده است تا بگوید که بی‌رسمان و بی‌ادبان را با تنبیه و توبیخ باید به راه آورد.
