به نام پروردگار
گزارشی از نشست بررسی جایگاه نگارش و انشا در برنامه ی درسی فارسی با هدف آسیب شناسی و ارائه ی راهکارهای مناسب
این برنامه در تاریخ 22/7/1392 در سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی با حضور جمعی از استادان و نویسندگان و پژوهشگران پهنه ی انشا و نویسندگی ، نماینده ی معاونت آموزش ابتدایی و معاونت آموزش متوسطه ی وزارت خانه و سرگروه های درس فارسی دوره ی متوسطه ی یک مناطق تهران ، برگزار گردید که شرح آن در پی می آید :
نخست دکتر فریدون اکبری شلدره، عضوهئیت علمی سازمان پژوهش و برنامه ریزی آموزشی و رئیس گروه زبان و ادب فارسی ضمن خوشامدگویی به شرکت کنندگان و اشاره به سخنان رئیس جمهور محترم دکتر روحانی در مراسم بازگشایی مدارس کشور در آغاز مهر و تاکید ایشان بر گفت و گو ، تفکر ،مطالعه و کتاب خوانی و زنگ انشا ، سخنان خود را در چهار بخش زیر، پی گرفت :
الف: اهمیت و جایگاه نگارش و انشا
ب: بررسی وضع کنونی نگارش و انشا در برنامه ی درسی
پ: رویکرد ویژه ی گروه در آموزش نگارش و انشا
ت: چشم اندار آینده در برنامه ریزی و تالیف های جدید.
الف: اهمیت و جایگاه نگارش و انشا : با ذکر آیه ی « انآ انشأنا لکم السمع و البصر و فواد» به موضوع این نشست پرداخت و گفت :انشا واژه ای قرآنی است .هم ارزش قدسی دارد و هم از دید آموزش جایگاه بسیار ارجمندی دارد زیرا آفرینش ،خلق و نگارش و انشا مهارتی است که با ذهن و زبان و تفکر زبان آموزان ،پیوستگی تنگاتنگی دارد. سبک و سامان فکری ، شیوه ی یادگیری را از راه نوشته می توان دریافت و برای پرورش آن کوشید. از این رو نگارش و انشا درسی میان رشته ای است و شیوه ی تفکر و خیال ورزی ویژه ی زنگ و یا درس انشا نیست مهارتی که در همه ی علوم درس ها حضور دارد . درس جغرافیا ،ریاضی ، علوم ، شیمی و ... هم باید چگونگی تبدیل دانش به متن مکتوب و نوشته را بخشی از آموزه های خود بداند. بنا براین مهارت نوشتن ،توانایی و مهارتی فرا درسی و فراموضوعی است مثل سخن گفتن است که در سراسر فضای آموزش و یادگیری گسترده است .
ب: بررسی وضع کنونی نگارش و انشا در برنامه ی درسی: در برنامه ی درسی زبان آموزی از آغاز آموزش رسمی تا فرجام دوره ی مدرسی ، نگارش و انشا به عنوان یکی از موضوع ها و مفاهیم مورد توجه بوده و حضور آشکاری دارد. از این رو ، در تالیف کتاب و سازماندهی محتوا، این درس و موضوع از پایه‌ی اول دبستان، بخشی از فضای آموزش و یادگیری زبان آموزان را به خود اختصاص داده‌است . اما نکته ی قابل تامل و بایسته ی درنگ در سازماندهی محتوایی و چینش موضوعی کتاب های فارسی است که از دوره ی دبستان موضوع های درسی زبان و ادب فارسی به صورت تلفیقی تدوین گرده است .
پ: رویکرد ویژه ی گروه در آموزش نگارش و انشا
رویکرد ویژه ی برنامه ی درسی فارسی در آموزش ، مبتنی بر نگرش مهارتی است .به همین سبب کتاب های فارسی در دو قلمرو مهارتی زبان : مهارت تولیدی و مهارت دریافتی و به بیان دیگر مهارت های خوانداری (شفاهی) و مهارت های نوشتاری ( کتبی) طبقه بندی و تالیف شده است و درس نگارش و انشا در قلمرو مهارت های نوشتاری و مکتوب زبان آمده است . تاکید برنامه در رویکرد خاص به مهارتی بودن این درس به این معناست که نگارش و انشا از راه آموزش و یادگیری و تمرین فراگرفته می شود و مانند هر مهارت دیگر ورزیدنی و اکتسابی است یعنی ما نوشتن و انشا را هنر نمی دانیم که چیزی آن سری و جوهره ای خدادای و یا استعداد ویژه ای نیاز باشد . توانایی نوشتن و انشا از طریق آموزش زبان آموزان به مهارت و ورزیدگی می رسد .
ت: چشم اندار آینده در برنامه ریزی و تالیف های جدید.
در چشم انداز گروه نسبت به برنامه های آینده در برنامه ریزی و تالیف ، تلاش می شود از دوره ی متوسطه ی اول ، نگارش و انشا جایگاهی ویژه و مستقل داشته باشد و در قالب کتابی به همین نام و جداگانه ارائه شود و این مساله، کاملا با مصوبات شورای عالی آموزش و پرورش نیز همخوانی دارد زیرا عنوان انشا و بیست نمره ی مسقل این درس هم اکنون وجود دارد .
خانم دکتر شهین نعت زاده :
در پی سخنان دکتر اکبری شلدره ، خانم دکتر نعمت زاده گزارشی از پژوهش در حال اجرای خود با عنوان « آسیب شناسی آموزش نوشتن در دوره ی ابتدایی و آموزش انشا با روش حل مساله » به شرح زیر ارائه کرد: مهارت نوشتار ،دشوار ترین مهارت زبانی است و کاملا آموختنی و اکتسابی و مهارتی تولیدی است .ضعف در نوشتن ،ویژه ی ایران و دانش آموزان ایرانی نیست ؛ در دانشجویان هم نمودی آشکار دارد. بحران نوشتن فقط مساله ی جامعه ی ما نیست . در امریکا و کشورهای اروپایی هم این مساله تعریف چندان مناسبی ندارد.
نوشتن ،الهام و بارقه نیست .مهارتی اکتسابی است و استعداد ویژه ای نمی خواهد با تربیت شکل می گیرد . در فرانسه که کشوری است که بر نوشتن در آموزش عمومی تاکید دارد .نوشتن را فقط در درس زبان نمی بیند .وظیفه ی همه ی درس هاست . درس ریاضی هم باید نوشتن را آموزش دهد.
آموزش نوشتن را باید به صورت طبقه بندی شده و از ساده به دشوار سازماندهی کرد .آموزش انشا ، آموزش تفکر است .نخست باید طرح ذهنی و ساخت فکری آن شکل بگیرد . روشی را که من مناسب می دانم و مهم است ؛روش حل مساله در آموزش انشا است .
سپس برخی از اعضای جلسه در باره ی موضوع این نشست و سخنان مطرح شده ، دیدگاه های خود را بیان کردند:
